Μία ημέρα σαν σήμερα, στις 9 Οκτωβρίου 1944, ξεκίνησε η περίφημη «Διάσκεψη του Τολστόι» όπου Στάλιν και Τσόρτσιλ συμφώνησαν για το μεταπολεμικό καθεστώς στην Ελλάδα.
9 Οκτωβρίου 1944: Κατά τη διάρκεια συνάντησης των Τσόρτσιλ και Στάλιν στη Μόσχα συμφωνείται να παραμείνει η Ελλάδα στη βρετανική σφαίρα επιρροής (Συμφωνία των Ποσοστών ή της Μόσχας). Το περιεχόμενο της συμφωνίας το αγνοεί η ελληνική πολιτική ηγεσία, αλλά και η ηγεσία του ΚΚΕ.
Ήταν μια από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές του Ψυχρού Πολέμου που προηγήθηκε της επίσημης έναρξής του: τη Συμφωνία των Ποσοστών ή Συμφωνία της Μόσχας, που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1944 μεταξύ του Ουίνστον Τσόρτσιλ και του Ιωσήφ Στάλιν.
Τι ήταν η Συμφωνία των Ποσοστών;
Πρόκειται για μια ανεπίσημη συμφωνία που έγινε στις 9 Οκτωβρίου 1944, κατά τη διάρκεια συνάντησης των δύο ηγετών στη Μόσχα. Σε ένα κομμάτι χαρτί, ο Τσόρτσιλ φέρεται να έγραψε ποσοστά επιρροής που θα είχαν οι Σύμμαχοι στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μετά τον πόλεμο, και τα οποία ο Στάλιν ενέκρινε με ένα “τικ”.
Το περιβόητο σημείωμα ανέφερε:
Ρουμανία: 90% σοβιετική επιρροή – 10% βρετανική
Βουλγαρία: 75% σοβιετική – 25% βρετανική
Ουγγαρία: 50-50
Γιουγκοσλαβία: 50-50
Ελλάδα: 90% βρετανική – 10% σοβιετική
Επιπτώσεις για την Ελλάδα:
Η Ελλάδα, βάσει αυτής της συμφωνίας, παραχωρήθηκε ουσιαστικά στη βρετανική σφαίρα επιρροής, με αποτέλεσμα η Σοβιετική Ένωση να μην υποστηρίξει ενεργά το ΚΚΕ ή την ΕΑΜική πλευρά στον επερχόμενο Εμφύλιο Πόλεμο.
Η ελληνική πολιτική ηγεσία και το ΚΚΕ αγνοούσαν πλήρως τη συμφωνία εκείνη την εποχή.
Η στάση της Σοβιετικής Ένωσης, ιδίως κατά τα Δεκεμβριανά και στη συνέχεια, εξηγείται εν μέρει από αυτή τη συμφωνία.
Ιστορική αποτίμηση:
Η Συμφωνία των Ποσοστών έχει συχνά χαρακτηριστεί ως κυνική διπλωματία και ως ένα παράδειγμα της realpolitik που χαρακτήρισε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν επρόκειτο για επίσημη συνθήκη, αλλά είχε καθοριστικές επιπτώσεις για τις μεταπολεμικές ισορροπίες.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς ένα τόσο κρίσιμο θέμα συζητήθηκε σε ένα απλό κομμάτι χαρτί. Ιού πώς περιγράφει ο ίδιος ο Ουίνστον Τσόρτσιλ τη Συμφωνία των Ποσοστών στα απομνημονεύματά του, στο έργο “The Second World War” (Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος), Τόμος 6: Triumph and Tragedy (Νίκη και Τραγωδία):
Απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ:
«Ας τακτοποιήσουμε τις υποθέσεις μας στα Βαλκάνια. Οι στρατοί σας βρίσκονται στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Εμείς έχουμε συμφέροντα, αποστολές και πράκτορες εκεί. Μην αφήσουμε μικροπράγματα να μας φέρουν σε διαμάχη σε ζητήματα σπουδαιότητας. Πώς θα ήταν να φανούν τα πράγματα έτσι:
Ρουμανία: Ρωσία 90%, οι άλλοι 10%
Ελλάδα: Βρετανία 90%, Ρωσία 10%
Γιουγκοσλαβία: 50-50%
Ουγγαρία: 50-50%
Βουλγαρία: Ρωσία 75%, οι άλλοι 25%
Τότε πήρα ένα χαρτί και τα έγραψα αυτά. Το έσπρωξα προς τον Στάλιν, που τα σημάδεψε με το μπλε μολύβι του και το επέστρεψε.
Έπειτα είπα: “Ίσως είναι λίγο κυνικό αυτό”. Ο Στάλιν απάντησε: “Όχι”. Και έτσι συμφωνήσαμε.»
Τι δείχνει αυτό το απόσπασμα:
Η συμφωνία έγινε ανεπίσημα, με απίστευτη απλότητα: ένα κομμάτι χαρτί, ένα μολύβι, και μια συζήτηση δύο ηγετών.
Ο Τσόρτσιλ αναγνώρισε ο ίδιος τον κυνισμό της πράξης.
Ο Στάλιν δεν φάνηκε να έχει πρόβλημα — και δεν αντέδρασε στην παραχώρηση της Ελλάδας στη βρετανική επιρροή.
Ιστορικό τεκμήριο:
Το περίφημο «χαρτάκι» σώζεται και σήμερα και αποτελεί ένα από τα πιο χειροπιαστά ντοκουμέντα realpolitik του 20ού αιώνα.
Η εικόνα δείχνει χειρόγραφες σημειώσεις, με χώρες και ποσοστά — για παράδειγμα: Ελλάδα 90% Βρετανική / 10% Σοβιετική, Βουλγαρία Ρωσία 75%, κ.ά.
Κάποιοι ιστορικοί αμφισβητούν την πλήρη ακρίβεια της αφήγησης του Τσόρτσιλ ή την ερμηνεία του «χαρτιού».
Το έγγραφο (ή αντίγραφα του) φέρεται ότι διατηρείται στα Βρετανικά Αρχεία (Public Record Office) ως τεκμήριο των συνομιλιών, αν και δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένο ως αυτό που ακριβώς έγραψε ο Τσόρτσιλ στο Κρεμλίνο.
Αφήστε μια απάντηση